Biraz Da Felsefe
İlk Çağ Felsefesi- Sophos’un Anlamına Yolculuk
Bu sefer matematikten biraz uzaklaşıp başka entellektüel bir uğraşa hatta entelektüel uğraşların en özüne değineceğiz. Ayrıca bu yazıları ingilizce olarak da yazmayı planlıyorum. Hadi o zaman cevap arayacağımızı soruyu soralım.
Yunanca ‘Sophos’ kavramı ve bu kavramın bilgelikle ilişkileri araştıralım.
Sophos’un köküne indiğimizde günümüzde de geçerli bir isim olan ‘sophia’ kelimesiyle karşılaşmaktayız. Bu kelimenin anlamıysa dini bilgelik, hikmet anlamındadır. Sophia kelimesinden türemiş olan sophos’un birinci anlamı maharet ve beceri sahibi olmaktı. Kelimenin bilinen ilk kullanımları Pisagorculara aittir ve hatta felsefe kelimesini de ilk kullananlar da Pisagorculardır. Mitoslara inanan antik Yunanlılar için ustalık ve beceri öyle önemlidir ki bu kelimeler arete(erdem) kelimesiyle ifade edilmekteydi. Peki bu bilgilerimizin kaynağı nereye dayanmaktadır? MÖ. 800–700 arasında faaliyet göstermiş ünlü zengin şairi Homeros’un yazdıklarına. Homeros bu kelimeyi aynı zamanda oturup kalkmasını bilen kişiler yani bilge insanlar içinde kullanmıştır. (Ahmet İnam’ın bilge tanımını okumak için kaynakları kontrol ediniz. Eminim çok eğleneceksiniz). Homeros’un destanlarında iki türlü sophos çıkmakta karşımıza, savaşmaktaki yiğitlik ve konuşmadaki ustalık.
Burada sophos tanımına bir nokta koyup, tanım içinde hep bahsettiğimiz bilgelik tanımına kendimce değinmek isterim.
Bilgelik, geniş bir hayat tecrübesi içinde gezmeyi gerektirir ve bunu o zamanın entellektüelleri olan Thales, işin üstadı Ksenophanes vb. kişilerin yaşamını incelediğimizde çok bariz görürüz. O zaman sophos olmak uzun yaşamakla değil, tecrübe zenginliği ile gerçekleşebilir diyebiliriz. Kısaca, bilgelik sizin gibi olmayanı, size yabancı olanı taşımaktır.
Şimdi gelelim sophos’un ikinci anlamına. Bilgeliğe atıf olarak, oturup kalkmasını, insanlara nasıl davranılmasını bilmek anlamında kullanılmaktadır. Bunun gerçekleşebilmesi için nefsi terbiye etmek gerekmektedir. Bilgeliğin ahlaki yönünde nedenin denetimi ve dengelenmesi önemlidir. Zaten, eski Yunan dünyasında bedensel denge ço önemli bir yer tuttuğu aşikardır.
Bu kısa bir anlam arayışı yazımızda eski Yunan’da bilgelik ve sophos’un ilişkisi ve anlamına değindik. Bu seride, bundan sonraki yazılarımız felsefenin doğuşu, Yunan’la ilişkisi ve mitolojik düşüncenin ana hatları olacaktır.
KAYNAKLAR;
- Arslan, A. (2023). İlk Çağ Felsefe Tarihi Sofistlerden Platona. Alfa Yayıncılık
- https://www.fikiratolyesi.com/ahmet-inam-bilge-dedigin-hem-firlama-olur-hem-de-pust/
